ویژه نامه وفات جانسوز

۩همسر عصاره هستی ، حضرت خدیجه (س) ۩

زندگانی حضرت خدیجه کبری (سلام الله عليها)

تبيين الگوهاى رفتارى مناسب براى فعاليتهاى اجتماعى، فرهنگى و... اساسى‏ترين نياز زنان در جامعه ما به شمار مى‏رود، در اين ميان گروهى راه افراط پيموده، زنان را از هرگونه فعاليتى محروم مى‏سازند و عده‏اى ديگر حضور بى‏محابا در اجتماع را تنها نسخه شفابخش مى‏دانند.
مسلما دراظهارواعمال‏نظر پيرامون مسايل مربوط به جامعه زنان بايد خاستگاه اسلامى آن را درنظر گرفت، زيرا سخنراندن بدون شناخت عميق از سيره معصومان، جامعه زنان را از بستر اصلى خارج و در گرداب سطحى‏نگريها گرفتار مى‏سازد. ...
نگاه تاريخى و تحليل واقعيتهاى موجود در زندگى شخصيتهاى مؤثر و مطرح جامعه زنان، در طول تاريخ اسلام، مى‏تواند ما را به خاستگاه اصلى نظرات دينى پيرامون زنان و تشخيص محدوده و نحوه فعاليتهاى اجتماعى آنان نزديك سازد.
زندگى حضرت خديجه را مى‏توان نمونه‏اى كامل از تحول مثبت و سير به سمت كمال دانست؛ زيرا خديجه(س) بيش از چهل‏سال از زندگى‏اش را در دوران جاهليت‏سپرى‏كرد، آنگاه با غلبه بر تمام تضادهاى موجود اجتماعى دل به اسلام سپرد. و به اولين اجتماع كوچك اسلامى گام‏نهاد . زندگانى او چون پلى است كه ابتداى آن در دوران جاهليت و انتهايش در دوران اسلامى است. از اينرو بررسى نقاط حساس زندگانى وى مى‏تواند ما را در دست‏يابى به الگوى مثبت‏يارى‏دهد و براى همه گروههاى جامعه، بهويژه زنان، كه دوران جاهليتها، تعصبها و هجوم فرهنگهاى بيگانه را تجربه كرده‏اند سودمند باشد.
اوضاع اجتماعى زنان درعصر جاهلى
كعبه، نماد توحيد، با قامتى كشيده و استوار پابرجاى بود اما مردم پيرامونش بر اثر زندگى خشن بيابانى، عدم ارتباط با تمدنهاى ديگر و حكمفرمايى جهل و اميال نفسانى به سوى انحطاط گام برمى‏داشتند، انحراف از آيين توحيدى خليل‏الله در تمام شئون حياتى و اجتماعى آنان ديده‏مى‏شد و از افراد بى‏رحم و جاهل انباشته‏بود. نظام اجتماعى عربستان نظامى بيابانى بود، و زورمندترين جريان اجتماعى و قبيله‏اى در راس هرم قدرت جاى‏داشت. زنان كه از لحاظ اجتماعى ضعيف‏ترين گروه جامعه بودند به طور كامل مقهور اراده و تمايلات مردان به شمار مى‏آمدند و در جنبه‏هاى اقتصادى، اخلاقى، فرهنگى و آداب و سنن اجتماعى تحت‏سلطه بودند.
گاه مردانى كه نياز مالى داشتند و يا در انديشه توسعه ثروت بودند گروهى از زنان را خريدارى كرده، پس ازآموزش آوازخوانى و نوازندگى خانه‏هايى در اختيارشان مى‏گذاشتند و پرچمى كه نشانه آزادى ورود همگان بود بر بام خانه‏هايشان نصب مى‏كردند. وظيفه اين زنان كسب درآمد براى طبقه مسلط جامعه بود.اينكردار زشت چنان وقاحت‏خود را ازدست داده‏بود كه ثروتمندان بى‏هيچ دغدغه‏اى به استثمار عفت وعزت زنان مى‏پرداختند و ازاين راه ثروتهاى كلان گرد مى‏آوردند.زمانى نيز تنها به خاطرازدياد نسل به موجوديت زن احترام مى‏گذاشتند و براى رسيدن به اين هدف ازهرراه ممكن سود مى‏جستند؛ برخى به طور اشتراكى زنى را به همسرى مى‏گرفتند وعده‏اى به طور قبيله‏اى زنى را به عقد درمى‏آوردند.
وقتى تار جهل به پود فقر گره‏مى‏خورد، مردم را به سنتهاى هولناك مى‏كشاند، دختركشى تنها يكى از دههافجايع‏خوفناكى است كه در جزيرة‏العرب رواج‏داشت. براساس منابع موجود، «صعصعة‏بن ناجيه مجاشعى‏» جد فرزدق به تنهايى دويست‏وهشتاد دختر را از پدرانشان خريد و با پرداخت‏سه شتر براى هر كدام آنها را از مرگ حتمى نجات‏داد. اين خبر مى‏تواند گستره وسيع نفوذ اين سنت زشت را نشان‏دهد. فرزدق خاطره احسان جد خويش را چنين زنده كرده‏است:"وجدى الذى منع الوائدين واحيا الوئيد فلم توئد."جدم همان شخصى است كه دخترانشان را از زنده‏به‏گوركردن، بازداشت و زنده‏به گورشدگان را نجات‏داد و نگذاشت دفن‏شوند.
رويش ستاره
حضرت خديجه(س) شصت‏وهشت‏سال پيش ازهجرت درمكه چشم به جهان گشود.پدرش خويلد از فرزندان اسدبن عبدالعزى به شمارمى‏آمد و مادرش فاطمه دخترزائدة‏بن اصم بود. جد هردو «فهر» نام‏داشت و ازقبيله قريش بودند.
به روايتى پدرش قبل از جنگهاى فجار كشته‏شد و خديجه را دردنياى پرآشوب آن روزگارتنها نهاد.
از سرنوشت‏خديجه(س) و نحوه زندگانى وى تا قبل از سنين ميانسالى، اطلاع دقيقى دردست نيست اما آنچه مسلم مى‏نمايد اين است كه او دردوران طفوليت تجربياتى گرانسنگ اندوخته‏بود، شايد پانزده‏سال بيشتر ازعمرش نمى‏گذشت كه شاهد هجوم سپاه ابرهه به خانه خدا بود.
اولين متون تاريخى در مورد او به زمانى اشاره دارند كه با ترتيب‏دادن كاروانهاى تجارى به كسب درآمد پرداخت او با مديريت و درايتى قوىبه دور از رسم تجار زمانه كه رباخوارى را از اصول اوليه كسب ثروت قرار داده‏بودند، به تجارت مضاربه‏اى روى‏آورد.
گرچه ستيز خديجه(س) با تجارت ربوى، كه گاه تا ازدست‏دادن زن و فرزند بدهكار مى‏كشيد، خود مقوله‏اى مهم است اما تابناكترين صفحات زندگى او زمانى شكل مى‏گيرد كه با وجود زيبايى ظاهرو برخوردارى از تمام صفات عالى زنانه هرگز در جامعه فاسد آن روزگار خود را نباخت و به چنان درجه‏اى از كمال و پاكى دست‏يافت كه به وى لقب"طاهره‏" دادندنويسندگان در توصيف اوعباراتى چون"تدعى فى الجاهلية الطاهرة‏" در جاهليت‏به طاهره ناميده‏مى‏شد، را به كار برده‏اند.